BÀI TUYÊN TRUYỀN PHÒNG, CHỐNG BỆNH WHITMORE

 

 

Kính thưa toàn thể nhân dân!

Bệnh Whitmore là một bệnh lý nhiễm trùng ở người và động vật do vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây ra. Bệnh này được Alfred Whitmore mô tả đầu tiên vào năm 1911 khi nghiên cứu một trường hợp bệnh ở Rangun, Myanma. Nhiều báo cáo sau đó cho thấy bệnh hiện diện ở nhiều nơi trên thế giới ở cả người và động vật, tập trung chủ yếu ở khu vực Bắc Úc và Đông Nam Á như Thái Lan, Singapore, Malaysia, Indonesia và Việt Nam. Vi khuẩn cũng phân lập được ở các động vật mắc bệnh như mèo (năm 1928), chó (năm 1925), ngựa, bò (năm 1930), động vật gậm nhấm và nhiều loại động vật khác.

Tại Việt Nam, trường hợp bệnh Whitmore đầu tiên phát hiện vào năm 1925 ở một thai phụ 24 tuổi sống tại Thủ Đức. Những nghiên cứu trong thời gian gần đây ở nước ta cho thấy bệnh phân bố ở nhiều tỉnh thành phía Bắc và phía Nam. Bệnh gặp ở nam nhiều hơn nữ, người lớn nhiều hơn trẻ em, mùa mưa nhiều hơn các mùa khác. Tỷ lệ tử vong do bệnh Whitmore khá cao, trên 40%, nhất là các trường hợp sốc nhiễm khuẩn và viêm phổi nặng.

Tại Thanh Hóa bước đầu đã ghi nhận một bệnh nhân NTA sinh năm 2008 (Tiên Trang – Quãng Xương) nhiễm Whitmore sau hai tuần điều trị tại Bệnh viện Nhi Thanh Hóa trong tình trạng nguy kịch đã tử vong vào ngày 17/9/2023. Trước đó bệnh nhi có biểu hiện ho, sụt cân nhiều, sốt cao liên tục, mệt mỏi tự điều trị không khỏi và được đưa đến Bệnh viện Nhi Thanh Hóa ngày 04/9/2023 trong tình trạng suy tuần hoàn hô hấp, mạch nhanh nhỏ, tụt huyết áp, tím tái, hôn mê.

2. Đặc điểm của tác nhân gây bệnh

          Vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây bệnh Whitmore là trực khuẩn gram âm, vi khuẩn này sống chủ yếu trong đất ẩm, đặc biệt tìm thấy nhiều trong đất sét ở độ sâu 25-45 cm. Vi khuẩn có khả năng tồn tại trong những điều kiện môi trường khác nhau như môi trường nghèo chất dinh dưỡng, môi trường khô hạn hay acid. Tuy nhiên, tác nhân này dễ bị tiêu diệt bởi tia cực tím.

3. Vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể qua đường nào?

Đường xâm nhập vào cơ thể người của vi khuẩn B. pseudomallei thường nhất là qua da bị trầy sướt. Những người thường xuyên tiếp xúc với đất và nước bị nhiễm vi khuẩn nhưng không sử dụng bảo hộ lao động phù hợp là đối tượng nguy cơ cao mắc bệnh lý này. Ngoài ra người mắc bệnh còn do hít phải những hạt bụi có chứa vi khuẩn hay dùng nước uống, ăn những thực phẩm có chứa B. pseudomallei chưa đực xử lý đúng cách. Lây truyền từ người sang người hay truyền từ động vật sang người cực kỳ hiếm gặp.

          4. Những người nào dễ mắc bệnh lý này?

Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng tần suất mắc cao nhất ở lứa tuổi từ 40 đến 60. Nam và nữ đều có nguy cơ mắc bệnh nhưng do có điều kiện tiếp xúc với mầm bệnh nhiều hơn nên nam giới thường có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nữ giới. Bệnh hay xảy ra ở người thường xuyên tiếp xúc với đất và nước như người làm ruộng, công nhân xây dựng, người làm vườn, quân nhân…Khoảng 80% người bệnh có một hoặc nhiều bệnh nền như đái tháo đường; nghiện rượu; bệnh phổi, thận mạn tính; trong đó quan trọng hơn cả là đái tháo đường không được kiểm soát tốt đường huyết. Bệnh cũng có thể gặp ở người trước đó hoàn toàn khỏe mạnh với tỷ lệ ít hơn.

5. Biểu hiện lâm sàng của bệnh Whitmore như thế nào?

Sau khi xâm nhập vào cơ thể, vi khuẩn có thể gây nhiều thể lâm sàng khác nhau. Các thể lâm sàng này có thể xuất hiện riêng rẽ hay phối hợp như viêm phổi; nhiễm khuẩn huyết/Sốc nhiễm khuẩn; nhiễm khuẩn da mô mềm: áp xe dưới da, mụn mủ, viêm mô tế bào; abcess (áp xe) đa cơ quan: áp xe gan, lách, thận, tiền liệt tuyến, tuyến mang tai, áp xe đa ổ ở mô dưới da…. Những trường hợp tổn thương da dạng loét, hoại tử một hoặc nhiều nơi trên cơ thể, có lẽ vì thế trong thời gian gần đây người dân gọi đây là “bệnh do nhiễm vi khuẩn ăn thịt người”. Cách gọi hoàn toàn không đúng này đang gây hiểu nhầm, hoang mang cho người dân.

Triệu chứng của  bệnh có thể cấp tính như sốt cao, suy hô hấp, tụt huyết áp hoặc có biểu hiện sốt kéo dài, viêm khớp, loét hoại tử một hay nhiều vùng da trên người. Đôi khi có biểu hiện lâm sàng giống bệnh cảnh lao. Nói chung đây là bệnh nhiễm trùng nặng, có tỷ lệ tử vong cao và một số trường hợp diễn tiến tối cấp, tử vong nhanh nếu bệnh nhân không được chẩn đoán sớm, chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời.

          Trên lâm sàng thường không thể phân biệt bệnh Whitemore với các bệnh nhiễm khuẩn cấp và mạn tính khác. Cần nghĩ đến Whitmore khi người bệnh có sốt và có một hay nhiều yếu tố nguy cơ như công việc có tiếp xúc với đất và nước có thể chứa B. pseudomallei kèm theo người bệnh có bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, bệnh thận mạn. Chẩn đoán xác định khi phân lập được vi khuẩn B. pseudomallei trong máu hay trong các dịch của cơ thể.

6. Bệnh này có thể điều trị được không?

          Mặc dù bệnh diễn tiến phức tạp nhưng may mắn là bệnh có thể điều trị khỏi bằng kháng sinh đặc hiệu. Giai đoạn điều trị tấn công thường dùng kháng sinh đường tĩnh mạch, liều cao kéo dài liên tục ít nhất 2 tuần. Sau giai đoạn này, bệnh nhân tiếp tục dùng kháng sinh đường uống duy trì khoảng từ 3 đến 6 tháng nữa. Những trường hợp nặng, điều trị duy trì có thể kéo dài đến 1 năm. Ngoài kháng sinh, người bệnh cần phải được điều trị các biến chứng cũng như điều trị tốt bệnh có sẳn như đái tháo đường.

          7. Làm cách nào để phòng ngừa được bệnh? Cho đến hiện nay, bệnh Whitmore vẫn chưa có vaccine phòng bệnh. Trạm y tế xã Hoằng Đức khuyến cáo người dân chủ động phòng, chống bệnh Whitmore như sau:

          - Đảm bảo vệ sinh cá nhân, thườn xuyên rửa tay với xà phòng và nước sạch, đặc biệt là trước và sau khi chế biến thức ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi đi làm ruộng, trước khi ăn.

          - Thực hiện ăn chín, uống sôi, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm; không giết mổ, ăn thịt động vật, gia xúc, gia cầm bị ốm chết.

          - Hạn chế tiếp xúc trự tiếp với đất, nước bẩn, đặc biệt tại những nơi bị ô nhiễm nặng.

          - Sử dụng đồ bảo hộ lao động (giày, ủng, găng tay cao su) đối với những người thường xuyên làm việc ngoài trời, tiếp xúc với đất, nước bẩn.

          - Khi có vết thương hở, vết loét, vết bỏng cần tránh tiếp xúc với đất hoặc nước có khả năng bị ô nhiễm. Nếu bắt buộc phải tiếp xúc thì sử dụng băng chống thấm và cần được rửa sạch đảm bảo vệ sinh.

          - Những người có bệnh nền như Tiểu đường, bệnh gan, thận, phổi mạn tính, suy giảm miễn dịch… cần được chăm sóc, bảo vệ các tổn thương để ngăn ngừa nhiễm khuẩn.

          - Khi nghi ngờ nhiễm bệnh cần đến cơ sở y tế để được tư vấn, khám phát hiện và điều trị kịp thời./.